 |
Grzegorz Szafran
Położenie
Opisywany obszar leży na pograniczu polsko-ukraińskim, we wschodniej części Kotliny Sandomierskiej, na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, Płaskowyżu Jaworowskim, Płaskowyżu Krakowieckim i częściowo Lwowskim oraz południowo-wschodniej części Roztocza, na Roztoczu Wschodnim (Roztoczu Rawskim i Janowskim). Administracyjnie są to obszary powiatu lubaczowskiego – na terenie Polski, oraz rejonów żółkiewskiego i jaworowskiego – na terenie Ukrainy.
Ukształtowanie powierzchni
Krajobraz pogranicza na lubaczowszczyźnie oraz przyległych obszarach Ukrainy różnicuje się wyraźnie na część roztoczańską, mającą postać pasma wzniesień o przebiegu z północnego-zachodu na południowy-wschód i wysokości wzrastającej w kierunku południowo-wschodnim z kulminacją w okolicach Lwowa (Czartowska Skała 414 m n.p.m.) oraz sfalowany obszar płaskowyżów pociętych dolinami Tanwi, Lubaczówki, Szkła, Wiszni i Wereszycy.
Klimat
Zróżnicowanie klimatyczne związane jest z ukształtowaniem powierzchni. Klimat Roztocza ma wyraźne rysy klimatu kontynentalnego. Od terenów sąsiednich wyróżnia się wyraźnie niższymi temperaturami w okresie zimowym, dużą częstotliwością opadów, przyjmujących częsta postać burz i huraganów oraz szybkimi zmianami pogody. Klimat obszarów graniczących z Roztoczem od południowego-zachodu jest łagodniejszy z długim okresem wegetacyjnym np. Płaskowyż Tarnogrodzki charakteryzuje się najdłuższym okresem wegetacyjnym w Polsce.
Sieć hydrograficzna
Opisywany obszar jest bardzo ciekawy pod względem hydrologicznym, ponieważ południowo-wschodnim skrajem Roztocza przebiega europejski dział wodny zlewni Morz Bałtyckiego i Morza Czarnego. Płaskowyże Tarnogrodzki, Jaworowski i Krakowiecki przecinają ze wschodu na zachód dopływy Sanu: Tanew, Lubaczówka, Szkło i Wisznia, zasilane ciekami wypływającymi ze strefy krawędziowej Roztocza. Z kolei dopływy Wereszycy wypływające z południowej części Roztocza zasilają już Dniestr.
Budowa geologiczna
Część roztoczańska opisywanego obszaru zbudowana jest głównie z trzeciorzędowych wapieni (pagóry roztoczańskie)) i piasków (obniżenia), natomiast na terenie płaskowyżów dominują iły mioceńskie przykryte utworami czwartorzędowymi: piaskami, glinami zwałowymi oraz piaskami i glinami fluwioglacjalnymi. Doliny rzeczne wyścielają aluwia teras rzecznych.
Gleby
Z dyżym zróżnicowaniem geologicznym wiąże się silne zróżnicowanie warunków glebowych. Na charakteryzowanym obszarze występuje ponad 40 typów i podtypów gleb. Dominują gleby brunatne – ok. 30% pow., gleby rdzawe – ok. 25% pow. oraz gleby płowe, bielicowe i gruntowoglejowe – po. ok. 10% pow. W części roztoczańskiej występują rędziny trzeciorzędowe oraz reliktowe gleby „rerra fusca”. Są to w większości gleby o średniej żyzności.
Lasy
Obszar Kresów rejonie gmin Lubaczów i Niemirów oraz terenów przyległych cechuje lesistością powyżej 40%. Większość lasów na terenie Polski (ponad 80%), to lasy zarządzane przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo Lubaczów, Narol, Oleszyce, Jarosław. Na Ukrainie całością lasów zarządza państwo.
W drzewostanach dominuje sosna pospolita, brzoza brodawkowata, dąb szypułkowy, olsza czarna i buk zwyczajny.
Flora
Środowisko przyrodnicze na pograniczu powiatu lubaczowskiego oraz rejonów zółkiewskiego i jaworowskiego zostało oczywiście przekształcone w wyniku wielowiekowej gospodarki człowieka. Jednakże zawsze była to gospodarka ekstensywna, związana głównie z rolnictwem i leśnictwem. Nawet intensywny rozwój rolnictwa w latach powojennych w państwowych gospodarstwach rolnych oraz rozpoczęcie eksploatacji złóż gazu ziemnego i siarki nie spowodowały wielkopowierzchniowej degradacji środowiska, porównywalnej do innych części Polski. W części ukraińskiej prezentowanego obszaru największej degradacji uległ obszar wykorzystywany przez Kopalnię Siarki w Jaworowie, na którym po zakończeniu wydobycia prowadzonego metoda odkrywkową, pozostało wyrobisko o powierzchni ok. 1200 ha. Na pozostałych terenach zachowała się dość bogata i zróżnicowana flora i fauna z różnymi elementami geograficzne: gatunki osiągające w Polsce północny kres zasięgu np. czosnek siatkowaty czy kłokoczka południowa; gatunki karpackie (północno-wschodni kres zasięgu) np. jodła pospolita, jawor; gatunki osiągające w Polsce południową granicę zasięgu np. bagno zwyczajne. Występuje też spora grupa górskich gatunków reglowych: czosnek niedźwiedzi, czosnek siatkowaty, sałatnica leśna, wroniec widlasty, wilczomlecz migdałolistny, bodziszek żałobny.
Na omawianym obszarze stwierdzono również ok. 40 gatunków roślin naczyniowych objętych ochroną ścisłą i 17 gatunków podlegających ochronie częściowej, a także gatunki rzadkie. Należą do nich: goryczka wąskolistna, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, przebiśnieg, cebulica dwulistna, groszek wschodniokarpacki, powojnik prosty, rosiczka okrągłolistna, złoć pochwolistna.
Fauna
Świat zwierząt jest również ciekawy i zróżnicowany. Poza żubrem i niedźwiedziem występują tu wszystkie niemal wszystkie duże ssaki: łoś, jeleń szlachetny, sarna, dzik, wilk, ryś, borsuk, lis, kuna, jenot, bóbr. Dużą atrakcją są duże drapieżniki – wilk i ryś. Ciekawy jest również świat ptaków. W lubaczowskich lasach gniazduje bocian czarny i puszczyk uralski (zamieszkuje stare lasy bukowe). W obrębie dużych kompleksów podmokłych łąk występuje również orlik krzykliwy, w śródleśnych moczarach spotkać można żurawia. Pospolicie występują gatunki związane ze śródpolnymi zadrzewieniami i obrzeżami lasów: dudek, skowronek, wilga, kwiczoł, słowik szary, świergotek drzewny, pliszka siwa, gąsiorek, trznadel czy dzwoniec.
Częste są również liczne gatunki płazów i gadów: traszka grzebieniasta i traszka zwyczajna, kumak nizinny, grzebiuszka, ropucha szara i zielona, rzekotka drzewna, żaba trawna, jeziorowa, wodna, moczarowa, żmija zygzakowata, zaskroniec, jaszczurka zwinka i żyworódka i padalec.
Stwierdzono także występowanie rzadkich gatunków motyli związanych z łąkami trzęślicowymi: przeplatki aurini , modraszka teleiusa i modraszka naisitousa.
Formy ochrony przyrody
Na terenie Gminy, obszar w dolinie Młagi obok Szczutkowa, leży niewielki fragment obszaru Natura 2000 jest to specjalny obszar ochrony SOO Łukawiec PLH 180024, który znalazł się na liście proponowanych obszarów mających znaczenie dla wspólnoty /POZW/. Najcenniejszymi elementami przyrodniczymi na terenie SOO Łukawiec są stanowiska powikła kraińskiego oraz dobrze zachowane zbiorowiska łąk trzęślicowych.
Utworzony w 2004 r. Powierzchnia 8,27 ha. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze względów dydaktycznych i przyrodniczych zespołu świetlistej dąbrowy Potentillo albae-Quercetum z licznymi chronionymi i rzadkimi gatunkami runa. Rezerwat o powierzchni 8,27 ha położony jest w lesnictwie Nowa Grobla, na zachód od przysiółka „Kamienne”. W rezerwacie występuje między innymi: turówka leśna, powojnik prosty, miodunka wąskolistna, lilia złotogłow, pięciornik biały.
Formy ochrony przyrody w bliskim sąsiedztwie Gminy Lubaczów
Utworzony w 1995 r. Powierzchnia 66,97 ha. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie starodrzewia jodłowego na granicy zasięgu jodły. Rezerwat leży na terenie Nadleśnictwa Lubaczów, w leśnictwie Załuże (Gmina Cieszynów). Drzewostany jodłowe chronione w rezerwacie Jedlina są jednymi z kilka zaledwie stanowisk jodły pospolitej na Płaskowyżu Tarnogrodzkim.
Utworzony w 2004 r. Powierzchnia 12,25 ha. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie dużego stanowiska czosnku siatkowatego. Rezerwat leży na terenie Nadleśnictwa Lubaczów, w leśnictwie Łukawiec (Gmina Wielkie Oczy). Czosnek siatkowaty rośnie w rezerwacie w runie grądu subkontynentalnego – żyznego lasu liściastego z grabem, dębem, lipą, jaworem, klonem zwyczajnym i polnym, wiązem szypułkowym i górskim.
Formy ochrony przyrody na terenie zachodniej Ukrainy w części graniczącej z powiatem lubaczowskim
Został utworzony w 1984 r. na pow. 2084 ha w celu ochrony biocenoz Roztocza Janowskiego. Obejmuje dwa oddzielone od siebie obszary: Karolewą Górę (na północny-zachód od Lelechiwki) oraz Stradczański Las (na północ i północny zachód od Janowa (Ivano-Frankove). Są to głównie lasy mieszane (ponad 90%) bukowo-sosnowe oraz dębowo-sosnowe oraz wilgotne łąki, trzęsawiska i torfowiska (uroczysko Zaliwki k. Janowa).
Został utworzony w 1998 r. z południowo-wschodniej części poligonu jaworowskiego. Park obejmuje pow. 7078 ha w dorzeczu Wereszycy na Roztoczu Janowskim (największe wzniesienia od 360 do 397 m n.p.m.). Na terenie Parku występuje ok. 40 gatunków roślin naczyniowych wpisanych do Czerwonej Księgi Ukrainy.
Utworzony na pow. 162 ha w 1980 r. Obejmuje źródła i dolinę Tylicza. W rezerwacie chroni się siedliska wodno-błotne oraz związaną z nimi ornitofaunę.
| © 2011 UG Lubaczów | Kontakt | Projekt był współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r. Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. | realizacja: tio interactive |
