Szlak lubaczowski Budomierz

Budomierz

Ostatnia miejscowość przed przekroczeniem polsko-ukraińskiego przejścia granicznego. Od swych początków, przypadających zapewne na XVII wiek, silnie związana z położonymi w sąsiedztwie starszymi wsiami: Krowicą od zachodu i Hruszowem od wschodu. Ta ostatnia jest obecnie pierwszą miejscowością po ukraińskiej stronie granicy. Nazwa Budomierza według lokalnej tradycji wywodzi się od „bud”, czyli namiotów wojsk szwedzkich, mających tu obozować w połowie XVII wieku.

Okres siedemnastowiecznych wojen zaznaczył się jednak w dziejach Budomierza z powodu innego wydarzenia. Na początku października 1629 roku Tatarzy założyli w pobliżu osady swój kosz, czyli swoistą bazę wypadową dla niszczycielskich zagonów. Na tereny w pobliżu Budomierza dotarło cześć oddziałów walnej wyprawy połączonych sił ordy krymskiej i budziackiej. W ciągu kilku dni Tatarzy ze szczególną zawziętością splądrowali powiat bełski, w tym okolice Lubaczowa. Największe zniszczenia odnotowano w bezpośrednim sąsiedztwie tatarskiego kosza, który mógł być zlokalizowany na polach przysiółka „Hołodówka”, między Budomierzem a Krowicą.

Maurycy Horn, znakomity badacz najazdów tatarskich, w jednym ze swych artykułów przytoczył zaczerpnięty z siedemnastowiecznych źródeł opis napadu na dwór Marcina Skurgiewskiego, położony w pobliżu Budomierza i Hruszowa: „nieprzyjaciel koronny wpadł […] na dom mieszkania jego, który okopem i wodą otoczony, ostrogiem i basztami utwierdzony był, potężnie nastąpił i onego wszelką potęgą cały dzień dobywając, gwałtownie szturmem i ogniem w sam wieczór wziął, którego okopu dobywszy, małżonkę protestantis i z czeladzią wszystką i szlachtą okoliczną, która dla bezpieczeństwa do okopu tego z dostatkami swemi zwiozła się była, i poddanych z żonami i dziećmi ze wszystką substancyją zabrał, gumna i budowanie podpalił […] majętność zniszczył i podpaliwszy w niwecz obrócił”.
Mimo klęski zadanej Tatarom przez wojska polskie, zgromadzony w koszu pod Budomierzem jasyr z bełszczyzny udało się ordyńcom uprowadzić w muzułmańskie kraje. A wszystkie te opisywane wypadki miały miejsce w roku urodzin przeszłego króla Polski Jana III Sobieskiego.

We współczesnym dziedzictwie Budomierza największe znaczenie posiada wzniesiony na początku XXI wieku kościół filialny, który zastąpił wcześniejszą kaplicę drewnianą (1989r.). Istnieją tu również pozostałości miejscowego dworu i młyna wodnego z system jazów i grobli.