Szlak lubaczowski Lisie Jamy

Lisie Jamy

Trasa do przejścia granicznego Budomierz-Hruszów przecina w połowie podlubaczowską wieś Lisie Jamy. Początkowo, wkrótce po lokacji w połowie XVI wieku osada określana była jako Wola Dworzecka. Ulokowana została bowiem w pobliżu lubaczowskiego zamku (dworu). Założył ją prawdopodobnie Jan Tarnowski hetman wielki koronny i ówczesny starosta lubaczowski. Obecna nazwa wsi pojawiła się w pierwszej tercji XVII wieku w okresie, gdy osada przeżywała trudne chwile w związku z najazdami Tatarów. W 1629 roku Lisie Jamy zostały niemal całkowicie zniszczone podczas łupieżczej wyprawy ordy krymskiej i budziackiej. Lokalna tradycja, zmodyfikowana i spopularyzowana ostatnio na witrynach internetowych, przypisuje powstanie nazwy wsi Janowi III Sobieskiemu. Król polując w okolicznych lasach przejeżdżał przez osadę i zauważył tu liczne ślady po lisach. Zdziwiony powiedział wówczas: „A co to za lisie jamy?” i od królewskiego słowa przyjęła się nazwa funkcjonująca do dziś.

Być może pamiątką po tragicznym w skutkach napadzie tatarskim jest kamienny krzyż zwany „Turkiem”, ustawiony niegdyś na kopcu mogilnym na zachodnim skraju wsi. Lokalna tradycja wiąże go jednak nie tyle z pochówkiem mieszkańców zamordowanych w czasie napadu Tatarów, co z mogiłą dowódcy najeźdźców. Ów Tatar według dawnych opowieści, zadziwiających swoją szczegółowością, miał być człowiekiem okrutnym, odznaczał się znacznym wzrostem i nie posiadał jednego oka.

Krzyż odznacza się archaiczną formą. Dzięki wąskim ramionom bocznym i rozbudowanej górnej części przypomina sylwetkę człowieka. Cechy te, połączone z przekazem tradycji pozwalają datować ten niezwykły zabytek na XVII wiek. Inny tego typu obiekt, zapewne nieco młodszy, znajduje się na granicy Lisich Jam i Lubaczowa.
Odbudowa wsi stopniowo postępowała mimo kolejnych wojen i najazdów. Tatarzy, którzy zniszczyli wieś, nieoczekiwanie znaleźli się również wśród nowych osadników. Według Henryka Janczury, zasłużonego badacza tradycji Lisich Jam, jego tatarscy przodkowie wywodzili się z Litwy, skąd w połowie XVII wieku musieli uciekać po inwazji moskiewskiej. Wówczas to osiedlili się w Lisich Jamach, gdzie szybko wrośli w chrześcijańską społeczność. Przekaz o ich tatarskich korzeniach jednak przetrwał.

Lisie Jamy to obecnie duża wieś, której centralnym punktem jest kościół parafialny p.w. Matki Bożej Fatimskiej (1988-1992). Na terenie miejscowości znajduje się liczna grupa krzyży i kapliczek przydrożnych (XIX/XX w.), które kontynuują tradycje kamiennych „Turków” z XVII wieku.