Szlak narolski

Huta Stara

Osada o siedemnastowiecznych, rzemieślniczych korzeniach. Początkowo funkcjonowała jako zakład hutnictwa szkła w obrębie Brusna Starego. Później zdołała się usamodzielnić i nabrać charakteru rolniczego. W latach 1717-1718, z inicjatywy Adama Mikołaja Sieniawskiego, hetmana wielkiego koronnego, kasztelana krakowskiego, starosty lubaczowskiego, na miejscu wcześniejszego powstała nowa manufaktura szkła kryształowego. Specjalnością zakładu były luksusowe i bardzo cenione przez współczesnych puchary wiwatowe, a także naczynia stołowe i żyrandole. W połowie XVIII wieku zakład ten przeniesiono na nowe miejsce, bliżej Lubaczowa, na teren obecnej osady Huta Kryształowa.

W pierwszej fazie swego istnienia, w połowie XVII wieku, Huta Stara była narażona na najazdy Tatarów. Można przypuszczać, iż „nieprzyjaciel koronny” plądrując na początku października 1672 roku okolice Lubaczowa, zanim nie został pokonany przez hetmana Jana Sobieskiego dotarł także do Starej Huty i poczynił tu znacznie szkody, plądrując i paląc domostwa, zabijając i porywając w niewolę mieszkańców. Jeszcze na początku XX wieku Karol Notz po pobycie we wsi zapisał, iż „między dworem, a karczmą jest pagórek, w którym mają być pochowani mieszkańcy wyrżnięci po napadzie tureckim. Wysoki jest 2 m szeroki 5 sążni [około 10 m – przyp. J.M.]”. Ponadto obok karczmy istniał kamienny krzyż z łacińskim napisem i datą 1645 lub 1695. Wśród mieszkańców osady według wspomnianego Notza występowało także „wiele typów wschodnich”. Być może byli to potomkowie osadników jenieckich z XVII wieku.

Obecnie jedną z nielicznych pozostałości po dawnej osadzie jest cmentarz greckokatolicki (XIX/XX w.), położony we wschodniej części wsi, na stoku wyniesienia opadającego ku rozległej dolinie. W pobliżu znajduje się miejsce po dawnej cerkwi greckokatolickiej (1928r.).