Szlak horyniecki Nowiny Horynieckie

Nowiny Horynieckie

Według opowieści zasłyszanych na początku XX wieku przez Karola Notza wieś powstała w wyniku osiedlenia się ludzi chroniących się przez napadami Tatarów. Miejscowa tradycja mówi o pierwszych osadnikach, którzy przybyli z Małopolski na przełomie średniowiecza i epoki nowożytnej. Byli to rzemieślnicy zajmujący się eksploatacją bogatych zasobów okolicznych lasów. Z czasem dali oni początek osadzie rolniczej.

Z XVII wieku pochodzi przekazywana z pokolenia na pokolenie tradycja o objawieniach Matki Boskiej. Wydarzenie to miało miejsce 12 czerwca 1636 roku nad źródłem w leśnym wąwozie, położonym na wschodnim skraju wsi. Maryja, jako piękna Pani w białej sukni z błękitną przepaską, ukazała się wówczas trojgu pastuszkom. Do wystraszonych dzieci powiedziała: „Nie bójcie się (...)! Przychodźcie tu często i powiedźcie ludziom, aby tu przychodzili się modlić. Jak będą szczerze Boga prosili, to Pan Bóg sprawi, że nawała wojenna, która grozi, tędy przechodzić nie będzie”. Objawienia powtórzyły się jeszcze dwukrotnie, a na ich miejscu wtrysnęło źródełko o uzdrawiającej mocy. Miejscowa ludność upamiętniała objawienia maryjne ustawiając przy źródełku krzyż, później figurkę Matki Bożej, a w końcu kamienną kapliczkę. W 1897 roku staraniem franciszkanów z Horyńca wzniosowo istniejącą do dziś drewnianą kaplicę liturgiczną. W jej wnętrzu stale bije cudowne źródełko.

Przekaz Matki Bożej o groźnie niszczycielskiej wojny sprawdził się po dziesięciu latach. Wojny w połowie XVII wieku spustoszyły okolice Horyńca. Położone na uboczu Nowiny ocalały. Odwołując się ponownie do lokalnej tradycji natrafiamy na historię z jesieni 1672 roku, która mówi o tatarskim zagonie powracającym z łupieżczej wyprawy. Przechodzący w pobliżu wsi Tatarzy prowadzili liczny jasyr. Ponieważ nie mogli przedrzeć się przez okoliczne podmokłe tereny i wezbrane jesienią potoki zmusili jeńców, by wozami przywieźli kamień i z niego usypali groblę. Zamiaru tego nie zdołali jednak zrealizować. Nadciągnęły wojska Jana Sobieskiego, które rozbiły Tatarów i uwolniły jasyr. W podzięce za uratowanie życia ocaleni więźniowie postanowili wznieść kapliczkę. Do tego celu użyli wieziony na wozach kamień. Od tego czasu na wzgórzu dominującym nad wsią wznosi się kamienna kapliczka, której obecna forma pochodzi z 1 połowy XIX wieku. Patronuje jej św. Jan Nepomucen.

Kaplica na wodzie, jako rozwijające się leśne sanktuarium Matki Boskiej, a także kapliczka św. Jana Nepomucena są do chwili obecnej najcenniejszymi atrakcjami kulturowymi Nowin Horynieckich. Miłośników historii przyciągają również wydarzenia z okresu I wojny światowej, której pozostałością jest cmentarz wojskowy (1915r.). Duże zainteresowanie budzi również położony w głębi lasu kamienny ostaniec, nazwany ze względu na specyficzną formę „świątynią słońca”.