Szlak starodzikowski Stary Dzików

Stary Dzików

Główny ośrodek enklawy osadniczej w zachodniej części powiatu lubaczowskiego. Osada istniała już w XV wieku, a według silnie ugruntowanej lokalnej tradycji utworzona została przez osadników rekrutujących się z różnych nacji, często pochodzących z krajów położonych na wschód i południe od Rzeczypospolitej. Byli to także uciekinierzy wyjęci spod prawa. Według Włodzimierza Czerneckiego i Konstantego Kopfa do karczowania okolicznych lasów zatrudniano w XVII wieku jeńców tatarskich, sprowadzonych przez właścicieli osady, zapewne Sieniawskich. Ludzie ci z czasem zasymilowali się z miejscową społecznością.

Mimo położenia w głębi lasów nie ominęły osady najazdy tatarskie. Na wyposażeniu starodzikowskiej cerkwi ufundowanej w 1724 roku przez Adama Mikołaja Sieniawskiego, syna hetmana Mikołaja Hieronima, znajdował się srebrny krzyż, ofiarowany zapewne przez miejscowego księdza w 1673 roku. Było to wotum za ocalenie w czasie najazdu tatarskiego, który miał miejsce rok wcześniej. Po najazdach jeszcze długo odnajdywano na terenie miejscowości skarby, ukrywane wobec zagrożenia wojennego. Taka sytuacja miała miejsce m. in. w 1898 roku, kiedy to natrafiono na liczne monety pochodzące z 1 połowy XVII wieku.

Pamiątką po najazdach tatarskich jest również kamienny krzyż położony w lesistej okolicy dawnego przysiółku Lebiedzie, w południowej części Starego Dzikowa. Na podstawie wykutego napisu zabytek można datować na połowę XVII wieku. Związane z nim lokalne podanie dotyczy tragicznej śmierci jednego mieszkańców osady, zamordowanego w okrutny sposób przez Tatarów. Z pewnością jest to obecnie jeden z najstarszych, datowanych krzyży kamiennych pochodzących warsztatów bruśnieńskich.

Na terenie Starego Dzikowa zachowały się charakterystyczne elementy wielokulturowego dziedzictwa Kresów dawnej Rzeczypospolitej: kościół rzymskokatolicki p.w. św. Trójcy (1781r.), cerkiew greckokatolicka p.w. św. Dymitra (1904r.), oraz synagoga (XIX/XX w.). Z obiektami sakralnymi współistnieją cmentarze: chrześcijański i żydowski (ob. niezrachowany). Z żydowską społecznością Starego Dzikowa związana jest osoba rabina Pinchasa Menachema Singera, ojca znanego pisarza Izaaca Beshevisa Singera. W 2007 roku cerkiew starodzikowska była plenerem filmu „Katyń” w reżyserii Andrzeja Wajdy.